Ορθώσεις - Κηδεμόνες
Προθέσεις - Τεχνητά Μέλη
Συμβεβλημένοι με τον ΕΟΠΥΥ και όλα τα ταμεία.
Προθέσεις - Τεχνητά Μέλη (8)
Οι ακρωτηριασμοί άνω άκρων αποτελούν πρόκληση για τους χειρούργους αλλά και τους προθετικούς. Είναι πολύ πιο σπάνιοι σε σχέση με τα κάτω άκρα και η προθετική αποκατάστασή τους πολύ πιο δύσκολη, από άποψη επαναφοράς των σύνθετων λειτουργιών και κινήσεων της παλάμης και των δακτύλων. Παρ'όλο που η τεχνολογία έχει εξελιγθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, ακόμα δεν έχει φτάσει στο επίπεδο πλήρης αντιγραφής του ανθρώπινου χεριού και αυτό είναι κάτι που οι ασθενείς πρέπει να αντιληφθούν και να αποδεχτούν.
Τα πιο συχνά επίπεδα ακρωτηριασμού των άνω άκρων είναι τα ακόλουθα:
- Ακρωτηριασμός άκρας χειρός (ενός ή περισσοτέρων δακτύλων ή μέρος της παλάμης)
- Ακρωτηριασμός αντιβραχίου (μεταξύ αγκώνα και παλάμης)
- Ακρωτηριασμός βραχιονίου (μεταξύ ώμου και αγκώνα)
- Απεξάρθρωση ώμου (ακρωτηριασμός ολόκληρου του άνω άκρου)
Οι πιο συχνές αιτίες ακρωτηριασμού των άνω άκρων είναι:
- οι συγγενείς δυσμορφίες ή οι όγκοι για νεαρούς ασθενείς έως 15 ετών,
- τα ατυχήματα (κυρίως εργατικά) για ασθενείς από 15 ετών και άνω.
Προθετική αποκατάσταση ακρωτηριασμών άνω άκρων
Υπάρχουν 3 κατηγορίες προθέσεων για τα άνω άκρα:
- Κοσμητικές παθητικές προθέσεις
- Μηχανικές λειτουργικές προθέσεις
- Μυοηλεκτρονικές λειτουργικές προθέσεις
Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τις βασικές διαφορές ανάμεσα στις κοσμητικές, τις μηχανικές και τις μυοηλεκτρονικές προθέσεις, τονίζοντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε κατηγορίας:
| Τύπος πρόθεσης | Πλεονεκτήματα | Μειονεκτήματα |
| Κοσμητικές |
- Πολύ ελαφριές - Όμορφες αισθητικά - Εύκολες στην εισαγωγή - Χαμηλό κόστος |
- Παθητικές στην λειτουργία τους χωρίς δυναμική κίνηση - Για τις παθητικές τους κινήσεις απαιτούν τη χρήση του υγιές μέλους - Ακατάλληλες για διμερείς ακρωτηριασμούς |
| Μηχανικές |
- Μέτριο βάρος - Πολύ ανθεκτικές - Λειτουργικές με δυνατότητα σύλληψης 2 δακτύλων, αντίχειρα και δείκτη, μέσω ιμάντων ανάρτησης (ακρωτηριασμός αντιβραχίονα) ή ημιαυτόματης κίνησης του αγκώνα (ακρωτηριασμός βραχιονίου) - Μέτριο κόστος |
- Απαιτούν κίνηση από μέρη του σώματος για να λειτουργήσουν - Απαιτούν ιμάντες ανάρτησης γύρω από τον αντίθετο ώμο - Μέτρια αισθητική εμφάνιση - Απαιτούν ενέργεια και γίνονται λίγο κουραστικές |
| Μυοηλεκτρονικές |
- Ελάχιστοι ή καθόλου ιμάντες ανάρτησης - Δεν απαιτούν ενέργεια από τον χρήστη ούτε κίνηση από τα μέρη του σώματος για να λειτουργήσουν - Αρκετά λειτουργικές - Καλύτερες δυνατότητες σύλληψης των δακτύλων ή/και αυτόματη κίνηση αγκώνα - Σχετικά καλή αισθητική εμφάνιση |
- Πιο βαριές - Πιο ακριβές - Απαιτούν περισσότερη συντήρηση - Απαιτούν αρκετή εξάσκηση |
Ιδανικά, μια πρόθεση άνω άκρου πρέπει να είναι άνετη στην χρήση, εύκολη στην εισαγωγή και εξαγωγή από το κολόβωμα, ελαφριά, ενθεκτική και φυσικά όμορφη αισθητικά. Ανεξάρτητα από το αν είναι μηχανική ή μυοηλεκτρονική (δες παρακάτω), η λειτουργία της πρέπει να επιτυγχάνεται, χωρίς να δυσκολεύει τον χρήστη.
Για την επιλογή της πρόθεσης που θα κατασκευαστεί, ο προθετικός λαμβάνει υπόψιν του τα ακόλουθα κριτήρια:
- Ύψος/επίπεδο ακρωτηριασμού
- Μήκος κολοβώματος
- Μυική ικανότητα του ασθενή
- Απαιτήσεις, χόμπυ, επάγγελμα και οικονομική δυνατότητα του ασθενή
- Κοσμητική εμφάνιση και πόσο σημαντική είναι για τον ασθενή
Πρόθεση ακρωτηριασμού άκρου χειρός
Η προθετική αποκατάσταση ακρωτηριασμών άκρας χειρός συνήθως περιλαμβάνει κατασκευές σιλικόνης. Βασικός στόχος μας είναι η αντικατάσταση του ακρωτηριασμένου δακτύλου ή της παλάμης, με ένα προθετικό ομοίωμα σιλικόνης που θα επαναφέρει την όμορφη αισθητική εμφάνιση. Το ομοίωμα αυτό κατασκευάζεται με εκμαγείο που λαμβάνουμε αντιγράφοντας το χρώμα και την ανατομία του αντίθετου μέλους.
Πρόθεση ακρωτηριασμού αντιβραχίονα (κάτω από τον αγκώνα)
Η πρόθεση αντιβραχίονα κατασκευάζεται από ρητίνη κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα του ασθενή. Ιδανικά το άκρο του κολοβώματος πρέπει να έχει τουλάχιστον 10 εκ. απόσταση από τον αγκώνα, ώστε να έχει επαρκές μήκος για καλύτερο έλεγχο της πρόθεσης. Ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες του ασθενή, η πρόθεση μπορεί να είναι κοσμητική, μηχανική ή μυοηλεκτρονική. Όπως είχαμε περιγράψει και στον πίνακα παραπάνω, οι βασικές διαφορές τους είναι στην λειτουργία, το βάρος και το κόστος.
Προτείνουμε μια κοσμητική παθητική πρόθεση σε αδύναμους λιγότερο δραστήριους ασθενείς που δεν επιζητούν λειτουργικότητα, αλλά βασικό τους κριτήριο είναι η αισθητική εμφάνιση και το χαμηλό βάρος. Η παλάμη της πρόθεσης αποτελείται από ελαστικά δάκτυλα, που τοποθετούνται παθητικά στην θέση που επιθυμεί ο ασθενής. Η συγκράτησή της στο κολόβωμα επιτυγχάνεται με ελαφριά πίεση της θήκης πάνω από τους επικόνδυλους του αγκώνα. Η πρόθεση ολοκληρώνεται με εξωτερικό κοσμητικό γάντι σιλικόνης σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά και το χρώμα του αντίθετου χεριού.
Προτείνουμε μια μηχανική λειτουργική πρόθεση σε πιο δραστήριους ασθενείς που το βασικό τους κριτήριο είναι η λειτουργικότητα της παλάμης. Η πρόθεση έχει τη δυνατότητα σύλληψης του αντίχειρα με τον δείκτη μέσω ιμάντων ανάρτησης που φοριούνται στον αντίθετο ώμο του ασθενή. Οι ιμάντες αυτοί μειώνουν την κοσμητική εμφάνιση της πρόθεσης αλλά προσφέρουν στην παλάμη την δυνατότητα συγκράτησης αντικειμένων. Και εδώ η συγκράτηση της πρόθεσης γίνεται με ελαφριά πίεση πάνω από τους επικόνδυλους του αγκώνα.
Προτείνουμε μια μυοηλεκτρονική πρόθεση σε ασθενείς που επιζητούν αρκετή λειτουργικότητα σε συνδυασμό με κοσμητική εμφάνιση. Η συγκεκριμένη πρόθεση προσφέρει περισσότερη πρόσφυση μεταξύ των δακτύλων της παλάμης και είναι ιδανική για εργασίες που απαιτούν την χρήση και των δύο άνω άκρων. Η λειτουργία της βασίζεται σε ηλεκτρόδια που είναι τοποθετημένα εσωτερικά στην θήκη, σε συγκεκριμένες θέσεις ώστε να έχουν επαφή με τους εναπομείναντες μυς του κολοβώματος. Κατά την σύσπαση των μυών, παράγεται ηλεκτρικό σήμα το οποίο μεταφέρεται από τα ηληκτρόδια στον επεξεργαστή της πρόθεσης, ο οποίος με τη σειρά του ενεργοποιεί την κίνηση της παλάμης. Οι τελευταίες προηγμένες μυοηλεκτρονικές παλάμες όπως το Michelangelo της Otto Bock, είναι ικανές να παράγουν πολλές από τις φυσιολογικές κινήσεις των δακτύλων αλλά και του καρπού. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι ο ασθενής είναι ικανός να ελέγξει την δύναμη πρόσφυσης των δακτύλων, η οποία σχετίζεται άμεσα από την μυική ισχύ που θα παράγει το κολόβωμα. Τα αρνητικά στοιχεία της μυοηλεκτρονικής πρόθεσης είναι το αυξημένο βάρος αλλά και κόστος της.
Πρόθεση ακρωτηριασμού βραχιονίου (πάνω από τον αγκώνα)
Η πρόθεση βραχιονίου κατασκευάζεται από ρητίνη κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα του ασθενή. Τα μηχανικά εξαρτήματα της παραμένουν ίδια με αυτά της πρόθεσης αντιβραχίονα, με τη διαφορά βέβαια ότι η πρόθεση βραχιονίου συμπεριλαμβάνει και προθετικό αγκώνα. Και εδώ η πρόθεση μπορεί να είναι κοσμητική, μηχανική, μυοηελεκτρονική ή υβριδική (συνδυασμός μηχανικής και μυοηλεκτρονικής). Η κατηγορία της πρόθεσης που θα κατασκευαστεί επηρεάζει την δυναμική λειτουργία της παλάμης αλλά και του αγκώνα.
Η κοσμητική πρόθεση αποτελεί την πιο ελαφριά και πιο αισθητική λύση. Δεν προσφέρει όμως καμία λειτουργική δυνατότητα. Ο αγκώνας μπορεί να κλειδώνει/ξεκλειδώνει χειροκίνητα στην γωνία που επιθυμεί ο ασθενής, πατώντας ένα κουμπί με τη βοήθεια του αντίθετου χεριού. Η παλάμη είναι επίσης παθητική στην κίνηση όπως είχαμε περιγράψει και στην κοσμητική πρόθεση αντιβραχίονα.
Η μηχανική πρόθεση αποτελεί μια πιο λειτουργική λύση που στερεί όμως σε αισθητική εμφάνιση χάρη στο σύστημα ιμάντων ανάρτησης που πρέπει να φοράει ο ασθενής στον αντίθετο ώμο. Οι ιμάντες αυτοί δίνουν την δυνατότητα στο χρήστη να κινεί ημιαυτόματα τον προθετικό αγκώνα στην θέση που επιθυμεί. Η παλάμη της πρόθεσης μπορεί να είναι επίσης μηχανική ή παθητική (όπως στις προθέσεις αντιβραχίονα).
Η μυοηλεκτρονική πρόθεση βραχιονίου αποτελεί την πιο λειτουργική, την πιο βαριά και πιο ακρυβή λύση. Ο μυοηλεκτρονικός αγκώνας της αποτελείται από μικροεπεξεργαστές που επιτρέπουν στον ασθενή φυσική κίνηση με ελάχιστη δαπάνη ενέργειας. Όπως είχαμε περιγράψει και στην μυοηλεκτρονική παλάμη, η κίνηση του αγκώνα προέρχεται από το ηλεκτρικό σήμα που στέλνουν οι μυς του βραχιονίου κατά τη σύσπασή τους. Τα κατάλληλα τοποθετημένα ηλεκτρόδια στην θήκη της πρόθεσης, "διαβάζουν" αυτό το ηλεκτρικό σήμα και το μεταδίδουν στον αγκώνα. Μάλιστα η ταχύτητα κίνησης του είναι ανάλογη της μυικής σύσπασης του βραχιονίου. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο ασθενής θα μπορεί να σηκώσει αντικείμενα βάρους έως και 6 κιλών. Ο Dynamic Arm 12K100 αποτελεί το πιο προηγμένο παράδειγμα μυοηλεκτρονικού αγκώνα. Η πρόθεση ολοκληρώνει την δυναμικής της λειτουργία με την τοποθέτηση της μυοηλεκτρονικής παλάμης, η οποία έχει ήδη περιγραφτεί στην πρόθεση αντιβραχίονα.
Η υβριδική πρόθεση βραχιονίου είναι ο συνδυασμός ενός μηχανικού αγκώνα με μία μυοηλεκτρονική παλάμη. Σε σύγκριση με την μυοηλεκτρονική πρόθεση βραχιονίου, είναι πιο απλή στην λειτουργία της και οι ασθενείς την προτιμούν.
Απεξάρθρωση ώμου
Η πρόθεση απεξάρθρωσης ώμου κατασκευάζεται απο ρητίνη κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα του ασθενή. Το συγκεκριμένο επίπεδο ακρωτηριασμού είναι αρκετά ψηλό και περιλαμβάνει ολική αφαίρεση του άνω άκρου. Συνήθως σε αυτή τη περίπτωση, οι ασθενείς δεν έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν μια δυναμική λειτουργική πρόθεση, αφου θα απαιτεί μεγάλη δαπάνη ενέργειας. Είναι προτιμότερη λοιπόν μια κοσμητική πρόθεση με ελάχιστο βάρος, που θα συγκρατείται μέσω ενός συστήματος ιμάντων που θα φοριούνται στον αντίθετο ώμο του ασθενή. Η άρθρωση του αγκώνα θα μπορεί να κλειδώνει χειροκίνητα σε όποια θέση επιθυμεί ο ασθενής, ενώ η παθητική παλάμη θα αποτελείται από ελαστικά δάκτυλα τα οποία θα μπορούν να τοποθετηθούν επίσης χειροκίνητα στην επιθυμητή θέση.
Η απεξάρθρωση ισχίου είναι η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του κάτω άκρους από το επίπεδο του ισχιακής άρθρωσης. Η ημιπυελεκτομή είναι η χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του κάτω άκρους, καθώς και μέρους της πυέλου συμπεριλαμβανομένου και του ισχιακού κυρτώματος. Θεωρούνται και οι δύο αρκετά σπάνιοι ακρωτηριασμοί, ενώ η προθετική τους αποκατάσταση είναι αρκετά δύσκολη και απαιτητική. Οι συνήθεις αιτίες τους είναι οι όγκοι, τα ατυχήματα και οι σοβαρές λοιμώξεις.
Προθετική αποκατάσταση της απεξάρθρωσης ισχίου και της ημιπυελεκτομής
Παρόλο που οι ανατομικές διαφορές ανάμεσα στην απεξάρθρωση ισχίου και στην ημιπυελεκτομή είναι σημαντικές, η προθετική προσέγγιση είναι σχεδόν ίδια. Η βασική τους διαφορά είναι στο σχεδιασμό της θήκης, αλλά αυτό αναλύεται εκτεταμένα παρακάτω. Λόγω του πολύ υψηλού επιπέδου του ακρωτηριασμού, ο ασθενής έχει σημαντική δυσκολία στον έλεγχο και στην συγκράτηση της πρόθεσης. Είναι γεγονός ότι χρειάζεται να καταβάλει μεγάλη ενέργεια και εξάσκηση για να καταφέρει να βαδίζει ανεξάρτητος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απαιτεί όσο το δυνατόν πιο ελαφριά πρόθεση, που θα του προσφέρει κυρίως σταθερότητα στις χαμηλές ταχύτητες βάδισης.
Μια τυπική ενδοσκελετική πρόθεση τύπου Modular κατασκευάζεται κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από την λεκάνη και το κολόβωμα του ασθενή και αποτελείται από 7 μέρη:
- την θήκη,
- την προθετική ισχιακή άρθρωση,
- τον σωλήνα ένωσης της ισχιακής άρθρωσης με το προθετικό γόνατο,
- το προθετικό γόνατο
- το σωλήνα ένωσης του γονάτου με το προθετικό πέλμα
- το προθετικό πέλμα και
- το κοσμητικό κάλυμμα
Θήκη
Η θήκη της πρόθεσης καλύπτει ολόκληρη την πύελο (λεκάνη) του ασθενή και κατασκευάζεται από ελαφρύ και εύκαμπτο θερμοπλαστικό υλικό, το οποίο καλύπτεται εξωτερικά από ένα σκληρό και ανθεκτικό κέλυφος κατασκευασμένο από ρητίνη. Σαν αποτέλεσμα η θήκη είναι ελαφριά, άνετη στα λαγόνια ακρολοφία (περιοχή συγκράτησης), και ανθεκτική.
Στην απεξάρθρωση ισχίου, η συγκράτησή της θήκης επιτυγχάνεται με πίεση πάνω από τα λαγόνια ακρολοφία της πυέλου. Στην ημιπυελεκτομή το ένα ακρολοφίο της πυέλου έχει ακρωτηριαστεί και η συγκράτηση της θήκης πραγματοποιείται με πίεση στην αντίπλευρη περιοχή και στα μαλακά μόρια του ακρωτηριασμένου κολοβώματος.
Στην απεξάρθρωση ισχίου επιδιώκουμε στήριξη του φορτίου του σώματος στο ισχιακό κύρτωμα της ακρωτηριασμένης πλευράς. Αντίθετα στην ημιπυελεκτομή, εξαιτίας της απουσίας του ισχιακού κυρτώματος στην ακρωτηριασμένη πλευρά, επιδιώκουμε στήριξη με υπογώνια έδρα στο αντίπλευρο ισχιακό κύρτωμα.
Η θήκη έχει πρόσθιο άνοιγμα για εύκολη εφαρμογή και ασφαλίζει με 2-3 ιμάντες.
Προθετική ισχιακή άρθρωση
Στην απεξάρθρωση ισχίου η ισχιακή άρθρωση τοποθετείται στο πρόσθιο κομμάτι της θήκης για να επιτρέπει στον ασθενή άνεση όταν κάθεται. Αντίθετα, στην ημιπυελεκτομή το ισχίο έχει ακρωτηριαστεί και σαν αποτέλεσμα υπάρχει χώρος για να μπορεί να τοποθετηθεί ακριβώς από κάτω από την θήκη χωρίς να ενοχλεί κατά την κάθιση. Η ισχιακή άρθρωση διατηρεί την σταθερότητά της κατά τη στατική φάση της βάδισης και κάμπτεται με τη βοήθεια ενός ελατηρίου στην αρχή της φάσης αιώρησης. Η κάμψη αυτή βοηθάει ώστε να μην τρίβεται το προθετικό πέλμα στο έδαφος.
Σήμερα η πιο εξελιγμένη ισχιακή άρθρωση θεωρείται η Helix 3D hip joint της γερμανικής εταιρείας Otto Bock. Η συγκεκριμένη πολυκεντρική άρθρωση χάρη στο προηγμένο υδραυλικό σύστημά της αντιγράφει σε μεγάλο βαθμό τις μηχανικές λειτουργίες της φυσιολογικής ισχιακής άρθρωσης και προσφέρει στον ασθενή μεγάλη σταθερότητα κατά τη φάση στήριξης και λιγότερη απώλεια ενέργειας κατά τη φάση αιώρησης.
Προθετικό γόνατο
Συνήθως στην απεξάρθρωση ισχίου ή στην ημιπυελεκτομή οι ασθενείς δεν έχουν την δυνατότητα και την απαιτούμενη ενέργεια, για να βαδίζουν σε γρήγορες ταχύτητες. Οι βασικές απαιτήσεις τους από το προθετικό γόνατο είναι το χαμηλό βάρος, η ανθεκτικότητα και το χαμηλό κόστος. Η σταθερότητα είναι φυσικά ένας ακόμα παράγοντας, αλλά αυτή επιτυγχάνεται στο μεγαλύτερο βαθμό από την σχεδίαση της πρόθεσης και την οπίσθια - σε σχέση με την ισχιακή άρθρωση - τοποθέτηση του γονάτου. Η τοποθέτηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα η γραμμή αντίδρασης του εδάφους να περνάει μπροστά από το γόνατο, το οποίο διατηρείται σταθερό όσο το προθετικό πέλμα ακουμπάει το έδαφος.
Επίσης όπως στην απεξάρθρωση γονάτου έτσι και εδώ, πολλοί ασθενείς βρίσκουν ευεργετική την δυνατότητα των πολυκεντρικών γονάτων να κονταίνουν (λόγω της σχεδίασής τους) στην φάση αίωρησης της βάδισης και σαν αποτέλεσμα να μην τρίβεται το πέλμα στο έδαφος. Βέβαια λόγω του πιο αυξημένου βάρους τους, τα πολυκεντρικά γόνατα προτείνονται στους πιο δραστήριους και δυνατούς ασθενείς.
Προθετικό πέλμα
Όπως και στα προθετικά γόνατα έτσι και στα πέλματα οι απαιτήσεις των ασθενών επικεντρώνονται κυρίως στο χαμηλό βάρος και στην σταθερότητα που προσφέρουν. Το SACH foot είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πέλματος με καλή απορρόφηση κραδασμών και πολύ ελαφρύ βάρος.
Κοσμητικό κάλυμμα
Οι προθέσεις απεξάρθρωσης ισχίου και ημιπυελεκτομής περιλαμβάνουν επίσης κοσμητικό αφρώδες κάλυμμα που διαμορφώνεται σύμφωνα με την ανατομία και την περιφέρεια του μηρού, της γάμπας και του αστραγάλου του αντίθετου μέλους. Σκοπός μας φυσικά είναι το προθετικό μέλος να είναι πανομοιότυπο με το φυσιολογικό. Τέλος, κοσμητικές κάλτσες από νάιλον ή σιλικόνη στο χρώμα του δέρματος του ασθενή, ολοκληρώνουν την όμορφη παρουσία του τεχνητού μέλους.
Όταν ο ακρωτηριασμός λαμβάνει χώρα στον μηρό του κάτω άκρους (πάνω από το γόνατο), τότε μία μηριαία πρόθεση (τεχνητό μέλος) απαιτείται, ενώ όταν λαμβάνει χώρα στο κέντρο του γονάτου, τότε απαιτείται μια πρόθεση απεξάρθρωσης γονάτου. Ο ακρωτηριασμός μηρού είναι το δεύτερο πιο συνηθισμένο επίπεδο ακρωτηριασμού μετά την κνήμη και οι πιο συχνές αιτίες είναι ο διαβήτης και τα ατυχήματα. Η απεξάρθρωση γονάτου είναι πιο σπάνιος ακρωτηριασμός.
Ακρωτηριασμός μηρού και γονάτου: Τεχνικά και λειτουργικά Πλεονεκτήματα / Μειονεκτήματα
Οι ασθενείς που υπέστην απεξάρθρωση γονάτου έχουν λειτουργικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τον μηριαίο ακρωτηριασμό, αλλά από την άλλη αποτελούν και πρόκληση για τον τεχνικό προθετικό όσον αφορά την εμφάνιση της πρόθεσης. Το κολόβωμα τους είναι μακρύ και έχει ένα βολβοειδές τελείωμα, αποτέλεσμα της ύπαρξης ολόκληρου του μηρού και των κονδύλων. Από τεχνική άποψη αυτό δημιουργεί δυσκολία 1. στην εισαγωγή του κολοβώματος μέσα στην θήκη και 2. στην κοσμητική τοποθέτηση του προθετικού γονάτου. Τα θετικά όμως είναι ότι εξαιτίας του μακριού κολοβώματος, ο ασθενής έχει περισσότερη μυϊκή δύναμη, καλύτερο έλεγχο του προθετικού γονάτου, φυσιολογική γωνία στην προσαγωγή του μηρού και έχει επίσης τη δυνατότητα να στηρίζει το βάρος του στο περιφερειακό τελείωμα του κολοβώματος μέσα στην θήκη.
Αντίθετα, στον μηριαίο ακρωτηριασμό το κολόβωμα ποικίλει σε μήκος, αφού εξαρτάται από το πόσο μηριαίο οστό διατηρήθηκε. Τεχνικά και λειτουργικά, το τέλειο μήκος είναι όταν διατηρούνται τα 2/3 του μηριαίου οστού, αφού τότε ο ασθενής έχει επαρκή έλεγχο του προθετικού γονάτου, αλλά και ο προθετικός επαρκή χώρο για την κοσμητική τοποθέτηση του προθετικού γονάτου. Το σχήμα του είναι συνήθως κωνικό ή κυλινδρικό, με αποτέλεσμα η εισαγωγή του κολοβώματος μέσα στη θήκη να είναι πιο εύκολη.
Σε γενικές γραμμές, η επιτυχής προθετική αποκατάσταση ενός μηριαίου ακρωτηριασμού ή γόνατος, σημαίνει ότι παρέχεις μια πρόθεση που κατά τη διάρκεια της βάδισης είναι άνετη για το κολόβωμα, σταθερή κατά την φάση στήριξης και όσο πιο κοντά στο φυσιολογικό κατά την φάση αιώρησης.
Μία πρόθεση μηρού ή απεξάρθρωσης γόνατος τύπου Modular (ενδοσκελετική) κατασκευάζεται κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από το μηριαίο κολόβωμα του ασθενή και αποτελείται από 5-6 μέρη:
- την εξωτερική θήκη,
- την εσωτερική θήκη (προαιρετικά),
- το προθετικό γόνατο,
- τον σωλήνα ένωσης του γονάτου με το προθετικό πέλμα,
- το προθετικό πέλμα και τέλος
- το κοσμητικό κάλυμμα.
Εξωτερική θήκη
- Μηριαία εξωτερική θήκη
Η μηριαία εξωτερική θήκη μπορεί να κατασκευαστεί σκληρή ή ελαστική με σκληρό κέλυφος. Η επιλογή εξαρτάται από τον ασθενή και τον προθετικό.
Η σκληρή θήκη κατασκευάζεται από ρητίνη και ανθρακονήματα και είναι ανθεκτική, ελαφριά, λεπτή και εύκολη στον καθαρισμό. Το αρνητικό της στοιχείο είναι ότι λόγω των σκληρών τοιχωμάτων της, θεωρείται λίγο άβολη, κυρίως όταν ο ασθενής κάθεται.
Αντίθετα, η ελαστική θήκη κατασκευάζεται από εύκαμπτο θερμοπλαστικό και περιλαμβάνει ένα εξωτερικό σκληρό κέλυφος φτιαγμένο από ρητίνη και ανθρακονήματα. Το σκληρό κέλυφος διαθέτει πρόσθια και οπίσθια ανοίγματα για να επιτρέπει στους μυς του μηρού να συστέλλονται κατά τη βάδιση. Επίσης λόγω της ελαστικότητάς της είναι πιο άνετη στον χρήστη και ειδικά όταν αυτός κάθεται. Τα αρνητικά της είναι το αυξημένο, σε σχέση με την σκληρή, βάρος της αλλά και ο όγκος της.
Ανεξάρτητα από το αν η εξωτερική μηριαία θήκη θα είναι σκληρή ή ελαστική, χρησιμοποιούμε δύο βασικούς τύπους σχεδιασμού της: Την τετράπλευρη συμβατική θήκη (quadrilateral socket) ή την θήκη κάλυψης της ισχιακής περιοχής (ischial-ramal containment socket).
Η τετράπλευρη συμβατική θήκη αποτελείται από 4 τοίχους και μια ισχιακή θέση, κατάλληλα διαμορφωμένη στον οπίσθιο τοίχο, για να αποτελεί το βασικό σημείο φόρτισης από το βάρος του ασθενή.
Η θήκη κάλυψης της ισχιακής περιοχής όπως αναφέρει και το όνομα της είναι σχεδιασμένη ώστε να συμπεριλαμβάνει το ισχιακό κύρτωμα και το ιερό οστό και σαν αποτέλεσμα να σταθεροποιείται η θήκη χωρίς να περιστρέφεται. Σε αυτό επίσης βοηθάει και ο εξωτερικός τοίχος που επεκτείνεται ψηλά και συμπεριλαμβάνει το μείζων τροχαντήρα. Επίσης, η πίεση που ασκείται εξωτερικά κατά μήκος του μηριαίου οστού βοηθάει στην διατήρηση της φυσιολογικής μηραιαίας προσαγωγής. Στην συγκεκριμένη θήκη η φόρτιση από το βάρος του ασθενή διαμοιράζεται ανάμεσα στο ισχιακό κύρτωμα αλλά και όλο το μήκος του κολοβώματος.
Και στους δύο τύπους σχεδιασμού, η συγκράτηση της θήκης με το κολόβωμα μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε:
1. με εσωτερική θήκη σιλικόνης με πύρο κλειδώματος ή
2. με κενό αέρος που προκαλεί βεντούζα ανάμεσα στο κολόβωμα και την θήκη ή
3. με εσωτερική θήκη σιλικόνης και ειδικό δακτύλιο για κενό αέρος (Ossur Iceross transfemoral Seal-In Liner) ή
4. με ζώνη συγκράτησης γύρω από τη μέση (ιδανική για αδύναμους γηριατρικούς ασθενείς ή ασθενείς με πολύ κοντό μηριαίο κολόβωμα).
Το παρακάτω video παρουσιάζει μία ασθενή μας η οποία φοράει μηριαία πρόθεση με θήκη κενού αέρος, προθετικό γόνατο Ossur Total Knee 2000 και προθετικό πέλμα κατάλληλο για τακούνια έως και 5 εκατ. ύψος:
- Εξωτερική θήκη απεξάρθρωσης γόνατος
Η εξωτερική θήκη απεξάρθρωσης γόνατος κατασκευάζεται από ρητίνη και ανθρακονήματα. Σε αντίθεση με την μηριαία, η θήκη της απεξάρθρωσης γόνατος βασίζεται στην ανατομία του κάτω άκρου του κολοβώματος για την επιτυχή συγκράτηση και στήριξή της. Όπως είχαμε προαναφέρει και πιο πάνω, η διατήρηση των κονδύλων του γονάτου δημιουργεί ένα βολβοειδές σχήμα στο κάτω άκρο του κολοβώματος, το οποίο είναι ικανό να συγκρατεί την πρόθεση σταθερή χωρίς περιστροφές, αλλά και να αποτελεί το βασικό σημείο φόρτισης από το βάρος του ασθενή. Σαν αποτέλεσμα η θήκη δεν χρειάζεται να επεκτείνεται ψηλά για να φορτίζει το ισχιακό κύρτωμα όπως στις μηριαίες.
Εσωτερική θήκη
Συνήθως στις μηριαίες θήκες δεν χρησιμοποιούμε κάποια εσωτερική θήκη, αφού η καλύτερη επιλογή είναι να επιτυγχάνουμε την συγκράτησή της με κενό αέρος που δημιουργεί βεντούζα ανάμεσα στο κολόβωμα και την εξωτερική θήκη. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούν οι θήκες λιγότερο ενεργών ασθενών, που βασίζονται σε ζώνη μέσης για τη συγκράτησή τους. Στις περιπτώσεις αυτές χρησιμοποιούμε εσωτερικές μαλακές μάλλινες κάλτσες που προστατεύουν το κολόβωμα και προσφέρουν άνεση. Μια δεύτερη αξαίρεση αποτελούν οι μηριαίες θήκες σιλικόνης με πύρο κλειδώματος ή δακτύλιο κενού αέρος, οι οποίες εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια στην αγορά και χρησιμοποιούνται συνήθως όταν θέλουμε να αυξήσουμε την άνεση σε πιο σκελετωμένα κολοβώματα.
Στην απεξάρθρωση γόνατος η χρήση εσωτερική θήκης από πολυουρεθάνη είναι απαραίτητη για να προστατεύει την επιδερμίδα και να βοηθάει στην συγκράτηση της πρόθεσης, αλλά και στην αποφυγή περιστροφής της γύρω από το κυλινδρικό κολόβωμα.
Προθετικό γόνατο
Η αντιγραφή της λειτουργίας του ανθρώπινου γονάτου είναι το πιο δύσκολο κομμάτι στην επιστήμη των Προθετικών. Παρ' όλα αυτά χάρη στην συνεχή έρευνα καταξιωμένων εταιρειών του εξωτερικού (Otto Bock και Ossur), μπορούμε να πούμε ότι σήμερα υπάρχουν προθετικά γόνατα που το έχουν επιτύχει σε μεγάλο βαθμό.
Τα προθετικά γόνατα ποικίλουν σε σχέδια και λειτουργίες και η επιλογή τους εξαρτάται από τον τεχνικό Προθετικό, ανάλογα με το επίπεδο δραστηριότητας του ασθενή, το βάρος και τις λειτουργικές του ανάγκες. Προηγμένα ηλεκτρονικά γόνατα όπως το C-leg της Otto Bock και το RHEO της Ossur έχουν προσομοιώσει κατά πολύ το ανθρώπινο γόνατο και έχουν δώσει στους ασθενείς την ασφάλεια που χρειάζονται στη φάση της στάσης της βάδισης, τον έλεγχο στην φάση αιώρησης της βάδισης, αλλά και την ευκαιρία να συνεχίσουν τις δραστηριότητες, τα αθλήματα και τα χόμπι που είχαν πριν τον ακρωτηριασμό. Πιο απλά γόνατα σαν το Balance knee της OSSUR είναι σχεδιασμένα για τους λιγότερο δραστήριους ανθρώπους, όπου η ασφάλεια κατά τη βάδιση είναι η βασική τους προτεραιότητα.
Σε γενικές γραμμές, το προθετικό γόνατο επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το πόσο φυσιολογική, σταθερή αλλά και ισορροπημένη θα είναι η βάδιση του ασθενή. Είναι σημαντικό βέβαια να τονισθεί, ότι ο ασθενής θα χρειαστεί χρόνο και εξάσκηση για να εξοικειωθεί πλήρως με τις δυνατότητες του προθετικού γονάτου του, ακόμα και αν χρησιμοποιήσει το καλύτερο και πιο ακριβό της αγοράς. Με σωστή προοδευτική προσπάθεια και θέληση, θα αποβάλλει τον φόβο της πτώσης και θα βελτιώνει ολοένα τον τρόπο βάδισής του με την πρόθεση.
Προθετικό Πέλμα
Με τη χρήση κνημιαίου σωλήνα (τιτάνιο, αλουμίνιο ή ατσάλι) ενώνουμε το προθετικό γόνατο, με το προθετικό πέλμα και την ποδοκνημική του άρθρωση.
Όπως τα προθετικά γόνατα έτσι και τα προθετικά πέλματα ποικίλουν σε λειτουργία ανάλογα με τις δραστηριότητες και τις ανάγκες του ασθενή. Η κίνηση τους έχει πλησιάσει κατά πολύ τη μηχανική του ανθρώπινου πέλματος, ειδικά στα νέα προηγμένα μοντέλα όπως το Trias και το Triton της Otto Bock. Τα βασικά λειτουργικά χαρακτηριαστικά που προσφέρουν είναι:
- απορρόφηση των κραδασμών στην φτέρνα κατά το πρώτο στάδιο της βάδισης
- ομαλή, στρωτή κίνηση κατά τη διάρκεια της φάσης στήριξης στο προθετικό πέλμα
- επιστροφή ενέργειας και ώθηση στο διάστημα μεταξύ της λήξης της φάσης στήριξης και έναρξης της φάσης αιώρησης του προθετικού πέλματος
- σταθερότητα και ισορροπία καθ' όλη τη διάρκεια της βάδισης, ακόμα και σε ανώμαλες επιφάνειες
- ανθεκτικότητα και ασφάλεια, ειδικά στους πολύ ενεργητικούς ασθενείς και τέλος
- κοσμητική εμφάνιση ώστε να γίνει εύκολα αποδεκτό από το χρήστη.
Είναι σημαντικό βέβαια να κατανοήσουμε ότι το πιο ακριβό και πιο "καλό" προθετικό πέλμα δεν είναι πάντα και το πιο κατάλληλο! Σε γενικές γραμμές, ένας γηριατρικός ασθενής με χαμηλή δραστηριότητα απαιτεί από το προθετικό πέλμα σταθερότητα, χαμηλό βάρος και απορρόφηση κραδασμών κατά τη βάδισή του. Αντίθετα, ένας δραστήριος ασθενής που περπατάει σε διάφορες ταχύτητες απαιτεί καλή επιστροφή ενέργειας, καθώς και φυσικές κινήσεις στην ποδοκνημική που μιμούνται το φυσιολογικό αστράγαλο.
Κοσμητική επικάλυψη
Οι προθέσεις μηρού αλλά και εξάρθρωσης γονάτου περιλαμβάνουν επίσης κοσμητικό αφρώδες κάλυμμα που διαμορφώνεται σύμφωνα με την ανατομία και την περιφέρεια του μηρού, της γάμπας και του αστραγάλου του αντίθετου μέλους. Σκοπός μας φυσικά είναι το προθετικό μέλος να είναι πανομοιότυπο με το φυσιολογικό. Τέλος, κοσμητικές κάλτσες από νάιλον ή σιλικόνη στο χρώμα του δέρματος του ασθενή, ολοκληρώνουν την όμορφη παρουσία του προθετικού μέλους.
Το παρακάτω video είναι το 2ο μέρος της βάδισης της ασθενούς. Αυτή τη φορά, το τεχνητό μέλος είναι ολοκληρωμένο με κοσμητική επικάλυψη:
Όταν ο ακρωτηριασμός λαμβάνει χώρα στην κνήμη του κάτω άκρους (κάτω από το γόνατο), τότε μία πρόθεση (τεχνητό μέλος) ακρωτηριασμού κνήμης απαιτείται. Ο ακρωτηριασμός κνήμης είναι το πιο συνηθισμένο επίπεδο ακρωτηριασμού και οι πιο συχνές αιτίες είναι ο διαβήτης και τα ατυχήματα.
Μία πρόθεση κνήμης τύπου Modular (ενδοσκελετική) κατασκευάζεται κατόπιν λήψης γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα του ασθενή και αποτελείται από 5 μέρη: την εξωτερική θήκη, την εσωτερική θήκη, τον σωλήνα ένωσης της θήκης και του πέλματος, το πέλμα και το κοσμητικό κάλυμμα.
Στο τέλος της σελίδας ακολουθεί video με απόσπασμα από την βάδιση ενός ασθενή μας με κνημιαίο ακρωτηριασμό.
Εξωτερική κνημιαία θήκη
Η εξωτερική θήκη κατασκευάζεται από ρητίνη και Carbon fiber. Σαν αποτέλεσμα είναι ελαφριά και πολύ ανθεκτική. Η συγκράτηση της θήκης στο κολώβομα πραγματοποιείται:
1. με υψηλά πλευρικά τοιχώματα που ασκούν πίεση πάνω από τους επικονδύλους του γονάτου (supracondylar) για τους λιγότερο δραστήριους ασθενείς,
2. με πύρο που κλειδώνει την εσωτερική θήκη σιλικόνης με την εξωτερική θήκη για μέτριους ενεργητικά ασθενείς ή
3. με κενό αέρος ανάμεσα στην εσωτερική θήκη σιλικόνης και στην εξωτερική θήκη για τους πολύ δραστήριους ασθενείς.
Η εξωτερική θήκη είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της πρόθεσης. Κατά την κατασκευή της, ακολουθούμε μηχανικές αρχές φόρτισης των μαλακών μορίων του κολωβόματος και αποφόρτισης των ευαίσθητων περιοχών και των οστών.
Εσωτερική κνημιαία θήκη
Η εσωτερική μαλακή θήκη κατασκευάζεται από polyform (πολυουρεθάνη) ή υψηλής ποιότητας σιλικόνη, που είναι μαλακά απορροφητικά υλικά και προστατεύουν την επιδερμίδα από την εξωτερική σκληρή θήκη. Η θήκη σιλικόνης συνδέεται με την εξωτερική κνημιαία θήκη μέσω ενός πύρου ή μέσω κενού αέρος, ενώ η θήκη polyform βασίζεται στην τριβή και την πίεση πάνω από τις επικονδυλίτιδες του γονάτου. Τα αρνητικά στοιχεία της θήκης σιλικόνης είναι ότι 1. για να εφαρμοστεί απαιτείται σχετική δύναμη στα χέρια, πράγμα που την καθιστά κακή επιλογή σε ηλικιωμένους με αδυναμία και 2. ότι ιδρώνει το κολώβομα λόγω της αυξημένης ζέστης στη χώρα μας και απαιτεί καθημερινό καθαρισμό. Τα θετικά της στοιχεία είναι ότι διαμοιράζει τις πιέσεις σε όλο το μήκος και την περιφέρεια του κολωβόματος και σαν αποτέλεσμα ο ασθενής νιώθει άνεση και καλύτερο έλεγχο της πρόθεσης ακόμα και όταν τρέχει. Σε αντίθεση η εσωτερική θήκη πολυουρεθάνης είναι πιο εύκολη στη χρήση αλλά επειδή βασίζεται κυρίως στην φόρτιση του επιγονατιδικού συνδέσμου, δεν προσφέρει τόσο καλό έλεγχο της πρόθεσης στις μεγάλες ταχύτητες.
Στα παρακάτω βίντεο ο ασθενής μας βαδίζει με θήκη σιλικόνης Ossur Dermo cushion. Στο πρώτο βίντεο το πόδι είναι γυμνό ενώ στο δεύτερο είναι ολοκληρωμένο με κοσμητική επικάλυψη και επιγονατίδα για τη δημιουργία κενού αέρος:
Προθετικό πέλμα
Με τη χρήση κνημιαίου σωλήνα (τιτάνιο, αλουμίνιο ή ατσάλι) ενώνουμε την εξωτερική θήκη με το προθετικό πέλμα και την ποδοκνημική του άρθρωση. Τα προθετικά πέλματα και οι ποδοκνημικές τους αρθρώσεις ποικίλουν σε λειτουργία, κίνηση, και απορρόφηση κραδασμών. Η επιλογή τους εξαρτάται από τον προθετικό και συμβαδίζει με το επίπεδο ενεργητικότητας του ασθενή, το βάρος και τις λειτουργικές του ανάγκες. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι το πιο ακριβό και πιο "καλό" προθετικό πέλμα δεν είναι πάντα και το πιο κατάλληλο! Σε γενικές γραμμές, ένας γηριατρικός ασθενής με χαμηλή δραστηριότητα απαιτεί από το προθετικό πέλμα σταθερότητα, χαμηλό βάρος και απορρόφηση κραδασμών κατά τη βάδισή του. Αντίθετα, ένας δραστήριος ασθενής που περπατάει σε διάφορες ταχύτητες απαιτεί καλή επιστροφή ενέργειας, καθώς και φυσικές κινήσεις στην ποδοκνημική που μιμούνται το φυσιολογικό αστράγαλο.
Κοσμητική επικάλυψη
Η κνημιαία πρόθεση περιλαμβάνει επίσης κοσμητικό αφρώδες κάλυμμα που διαμορφώνεται σύμφωνα με την ανατομία και την περιφέρεια της γάμπας και του αστραγάλου του αντίθετου μέλους. Σκοπός μας φυσικά είναι το προθετικό μέλος να είναι πανομοιότυπο με το φυσιολογικό. Τέλος, κοσμητικές κάλτσες από νάιλον ή σιλικόνη στο χρώμα του δέρματος του ασθενή, ολοκληρώνουν την όμορφη παρουσία του προθετικού κνημιαίου μέλους.
Εξωσκελετικές κνημιαίες προθέσεις (θαλάσσης)
Κατασκευάζουμε επίσης εξωσκελετικές αδιάβροχες προθέσεις θαλάσσης ελαφρού βάρους. Εμπεριέχουν στεγανοποιημένες περιοχές καθώς και διαμερίσματα εισαγωγής και εξαγωγής νερού για μείωση της πλευστότητας τους. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικές και κατασκευασμένες εξ' ολοκλήρου από ακρυλική ρητίνη με σταθερό πέλμα και αδιάβροχη επιγονατίδα συγκράτησης.
Ακολουθεί video από απόσπασμα βάδισης ενός ασθενή μας με κνημιαίο ακρωτηριασμό. Ο ασθενής φοράει εσωτερική θήκη σιλικόνης με πύρο και υπερδυναμικό πέλμα:
Η εταιρεία μας δίνει μεγάλη βάση στην άνεση, την ασφάλεια και την εμφάνιση της πρόθεσης σας. Χρησιμοποιούμε ΜΟΝΟ υψηλής ποϊότητας εξαρτήματα και υλικά από τις δύο πρωτοπόρους εταιρείες στο χώρο των τεχνητών μελών, την γερμανική Otto Bock και την Ισλανδική Ossur.
Η απεξάρθρωση αστραγάλου (Symes) είναι ακρωτηριασμός που λαμβάνει χώρα στην ποδοκνημική ενός ασθενή και περιλαμβάνει ολική αφαίρεση του πέλματος. Σε αντίθεση με άλλους ακρωτηριασμούς πιο ψηλού επιπέδου, η πιο συνηθισμένη αιτία της απεξάρθρωσης αστραγάλου είναι τα ατυχήματα ή οι γενετικές ανωμαλίες του άκρου ποδός.
Όταν είναι κλινικά και χειρουργικά εφικτό, συνήθως προτιμάται η απεξάρθρωση αστραγάλου αντί για τον ακρωτηριασμό κνήμης, αφού παρουσιάζει λειτουργικά πλεονεκτήματα. Το πιο σημαντικό από αυτά είναι, ότι το ακρωτηριασμένο άκρο θα καλυφθεί χειρουργικά από το σκληρό πελματιαίο δέρμα και σαν αποτέλεσμα θα είναι ικανό να αντέχει εξ' ολοκλήρου το φορτίο του σώματος, χωρίς να προκαλεί πόνο στον ασθενή και χωρίς να υπάρχει φόβος για βλάβη στο δέρμα. Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι ότι εξαιτείας της διατηρητέας κνήμης, ο ασθενής θα έχει σημαντική δύναμη στο κολόβωμα αλλά και καλό έλεγχο της πρόθεσής του. Επίσης όπως και στην απεξάρθρωση γόνατος όπου διατηρούνται οι κόνδυλοι του γονάτου, έτσι και εδώ, διατηρείται ο έσω και ο έξω σφυρός (οστά αστράγαλου) και αυτό έχει ως αποτέλεσμα, να διαμορφώνεται ένα βολβοειδές σχήμα στο άκρο του κολοβώματος, το οποίο προσφέρει ιδιαίτερη σταθερότητα στην θήκη της πρόθεσης. Τέλος είναι σημαντικό να θεωρηθεί ως πλεονεκτήμα, το γεγονός ότι το ακρωτηριασμένο μέλος είναι αρκετά μακρύ και αρκετά δυνατό, ώστε ο ασθενής να μπορεί να στηριχτεί πάνω του χωρίς να φοράει τεχνητό μέλος, καθώς επίσης ικανοποιητικά κοντό ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί προθετικό πέλμα.
Από την άλλη πλευρά, εξαιτείας της διατήρησης των σφυρών του αστραγάλου, δημιουργείται ένα αισθητικά άσχημο βολβοειδές τελείωμα στο κολόβωμα και κατ' επέκταση στη πρόθεση.
Προθετική αποκατάσταση της απεξάρθρωσης αστραγάλου
Από τεχνική προσέγγιση, η προθετική αποκατάσταση των ακρωτηριασμών αυτών είναι σχετικά εύκολη, αλλά χρήζει ιδιαίτερης σημασίας αρκεί να αναλογιστούμε ότι το ύψος του ακρωτηριασμού βρίσκεται σε περιοχή με υψηλές βαδιστικές απαιτήσεις, κατά την εμπροσθοπίσθια διεύθυνση.
Το τεχνητό μέλος θα κατασκευαστεί με λήψη γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα του ασθενή και αποτελείται από 3 μέρη: την εξωτερική θήκη, την εσωτερική θήκη και το προθετικό πέλμα.
Εξωτερική Θήκη
Η εξωτερική θήκη κατασκευάζεται από ρητίνη και ανθρακονήματα και είναι πολύ ανθεκτική, ελαφριά και λεπτή. Επεκτείνεται ψηλά μέχρι το γόνατο, ενώ το φορτίο του σώματος κατανέμεται ανάμεσα στον επιγονατιδικό τένοντα του γονάτου (Patellar-tendon-bearing) και στο δυνατό άκρο του κολοβώματος. Η συγκράτηση της θήκης επιτυγχάνεται από την ανατομία του βολβοειδούς άκρου του κολοβώματος, το οποίο σε σχέση με την πιο στενή περιφέρεια της κνήμης, είναι ικανό να στηρίξει την πρόθεση. Τις περισσότερες φορές, η εξωτερική θήκη περιλαμβάνει οπίσθιο ή εσωτερικό παράθυρο, το οποίο ανοίγει για να διευκολύνει την εισαγωγή της εσωτερική θήκης με το κολόβωμα και μετά σφραγίζει με αυτοκόλλητους ιμάντες.
Εσωτερική Θήκη
Η εξωτερική θήκη περιλαμβάνει εσωτερική μαλακή θήκη από πολυουρεθάνη η οποία αποσκοπεί στην προστασία της επιδερμίδας του κολοβώματος, στην συγκράτηση της πρόθεσης και στην αποφυγή περιστροφής της γύρω από το κυλινδρικό κολόβωμα.
Προθετικό πέλμα
Λόγω της μικρής υψομετρικής διαφοράς που υπάρχει ανάμεσα στο κολόβωμα και στο φυσιολογικό πέλμα, οι επιλογές μας στα προθετικά πέλματα είναι περιορισμένες. Αν ο ασθενής είναι αρκετά δραστήριος επιλέγουμε επιλέγουμε πέλματα με καλή απορρόφηση κραδασμών και επιστροφή ενέργειας όπως τα 1c20 Prosymes, 1E57 Lo Rider και Flex-Symes των εταιρειών Otto Bock και Ossur, ενώ αν ο ασθενής είναι πιο γηριατρικός, προτιμάμε το σταθερό και χαμηλό SACH foot. Πολλές φορές λόγω της μικρής υψομετρικής διαφοράς, αναγκαζόμαστε να προσθέσουμε πάτο στο υπόδημα του φυσιολογικού πέλματος που θα ισοσταθμίσει τα κάτω άκρα.
Είναι ακρωτηριασμοί που λαμβάνουν χώρα στις μεταταρσιοφαλαγγικές αρθρώσεις, στις μεσοτατάρσιες αρθρώσεις, στις ταρσομετατάρσιες αρθρώσεις (Lisfranc), ή στις μεσοτάρσιες αρθρώσεις (Chopart). Η βασική αιτία ακρωτηριασμού των αρθρώσεων του άκρου ποδός είναι η περιφερειακή αγγειο-κυκλοφορική ανεπάρκεια, η οποία συνήθως είναι αποτέλεσμα του διαβήτη και των επιπλοκών του. Άλλες πιο σπάνιες αιτίες είναι τα ατυχήματα ή οι γενετικές ανεπάρκειες.
Είναι αρκετά συχνό, ακρωτηριασμοί τέτοιου τύπου να συνοδεύονται από επιπλοκές που μπορεί να κάνουν την εμφάνιση τους λίγους μήνες μετά τον ακρωτηριασμό. Τέτοιες επιπλοκές είναι: δημιουργία έλκους, κατακλίσεις στο δέρμα, κεκαμένη ιπποποδία, περιορισμοί στην κίνηση, ακρωτηριασμός σε υψηλότερο επίπεδο. Οι επιπλοκές αυτές είναι πολύ πιο συχνές στους διαβητικούς ασθενείς που πάσχουν από περιφερειακή νευροπάθεια και αγγειο-κυκλοφορική ανεπάρκεια.
Από τεχνικής άποψης, η προθετική αποκατάσταση των ακρωτηριασμών αυτών είναι πρόκληση. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, η ταχύτητα βάδισης των ασθενών είναι μειωμένη, ότι το κέντρο πίεσης μεταφέρεται εξ' ολοκλήρου στο οπίσθιο κομμάτι του υπολειπόμενου πέλματος, ότι λόγω της περιορισμένης κίνησης του αστραγάλου δεν υπάρχει αρκετή ώθηση στην τελική φάση στήριξης για το επόμενο βήμα, και τέλος ότι υπάρχει μεγάλη ευαισθησία στην εμπρόσθια περιφέρεια του άκρου, λόγω της έλλειψης μαλακών μορίων.
Με γνώμονα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μια σωστή πρόθεση ή όρθωση άκρου ποδός πρέπει:
- να προστατεύσει το κολόβωμα αποτρέποντας πιθανή δημιουργία έλκους ή/και κατάκλισης του δέρματος,
- να αποκαταστήσει το κομμάτι του πέλματος που ακρωτηριάστηκε και που είναι απαραίτητο για μια σωστή φυσιολογική βάδιση και τέλος
- να μειώσει την πίεση που δέχεται το ευαίσθητο περιφερειακό άκρο του κολοβώματος, διαμοιράζοντας το βάρος του ασθενή σε άλλα σημεία του υπολοιπόμενου πέλματος ή ακόμα και σε ολόκληρο το πόδι.
Προθετική / Ορθωτική αποκατάσταση ακρωτηριασμών άκρου ποδός
Με βασικό κριτήριο το επίπεδο ακρωτηριασμού, μια πρόθεση/όρθωση άκρου ποδός μπορεί να είναι: ένα εξατομικευμένο ορθωτικό πέλμα, ένα πέλμα σιλικόνης που περικλείει τον αστράγαλο, ένας κνημοποδικός κηδεμόνας, ή μια σκληρή πρόθεση από ρητίνη που φτάνει μέχρι τον επιγονατιδικό τένοντα. Παρακάτω περιγράφονται οι προθέσεις που είναι κατάλληλες για το κάθε επίπεδο ακρωτηριασμού, ξεκινώντας από τις πιο απλές των δακτύλων μέχρι και τις πιο σύνθετες των οστών του ταρσού.
- Ακρωτηριασμοί στις Μεταταρσιοφαλαγγικές ή στις Μεσομετατάρσιες αρθρώσεις
Είναι ακρωτηριασμοί ή απεξαρθρώσεις ενός ή περισσοτέρων δακτύλων του πέλματος και θεωρούνται αμελητέες από λειτουργικής άποψης. Η αποκατάστασή τους γίνεται με ένα εξατομικευμένο ορθωτικό πέλμα που λαμβάνεται κατόπιν γύψινου προπλάσματος. Το ορθωτικό πέλμα:
- θα αποκαταστεί το κενό κομμάτι του πέλματος που ακρωτηριάστηκε,
- θα έχει μαλακή απορροφητική επίστρωση κάτω αλλά και γύρω από το ακρωτηριασμένο άκρο, η οποία θα αποτρέπει επικίνδυνες πιέσεις από το ευαίσθητο κολόβωμα,
- θα συγκρατεί το πέλμα σε ανατομική ουδέτερη στάση αποτρέποντας πιθανές μηχανικές δυσλειτουργίες π.χ βλαισοποδία
- στις περιπτώσεις που έχουμε περισσότερους από έναν μεσομετατάρσιους ακρωτηριασμούς, θα έχει σκληρή βάση από EVA υψηλής πυκνότητας με εσωτερικό έλασμα ανθρακονήματος, για να ωθεί τον ασθενή στην τελική φάση στήριξης, αποτρέποντας την κάμψη δακτύλων και κατ' επέκταση την πελματιαία φόρτιση του κολοβώματος.
Είναι επίσης προτεινόμενο ο ασθενής να φοράει ευρύχωρα ορθοπεδικά υποδήματα, που θα φιλοξενούν το ορθωτικό πέλμα χωρίς να στριμώχνουν το πόδι, θα έχουν σκληρή δύσκαμπτη σόλα με Rocker Bottom, για να ρολάρει το υπόδημα κατά την τελική φάση στήριξης και να διευκολύνεται έτσι η ώθηση για το επόμενο βήμα.
- Ακρωτηριασμοί στις Ταρσομετατάρσιες (Lisfranc) ή στις Μεσοτάρσιες αρθρώσεις (Chopart)
Ο ακρωτηριασμός τύπου Lisfranc (εικ. C) είναι ουσιαστικά απεξάρθρωση των 5 μεταταρσίων οστών, ενώ ο ακρωτηριασμός τύπου Chopart (εικ. D) είναι απεξάρθρωση των οστών του ταρσού. Από λειτουργική άποψη θεωρούνται αρκετά σοβαροί και οι δύο ακρωτηριασμοί, αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι:
- το πέλμα χάνει σχεδόν το 50% ή και περισσότερο της στηρικτικής του επιφάνειας
- το κολόβωμα είναι συνήθως σε θέση υπτιασμού και ιπποποδίας λόγω της υπερίσχυσης των δυνατών γαστροκνήμιων μυών
- υπάρχει έλλειψη του φυσιολογικού πρηνισμού και υπτιασμού του πέλματος κατά τη βάδιση, καθώς και της ενεργής ώθησης για το επόμενο βήμα στην τελική φάση στήριξης
- το άκρο του κολοβώματος είναι υπερευαίσθητο λόγω της έλλειψης των μαλακών μορίων.
Από προθετική/ορθωτική άποψη και οι δύο ακρωτηριασμοί προσεγγίζονται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο. Η αποκατάσταση τους γίνεται με 1. μια ορθοπρόθεση, 2. μια πρόθεση ρητίνης με εσωτερική θήκη από πολυουρεθάνη ή 3. ένα κοσμητικό πέλμα σιλικόνης.
Η επιλογή της ορθοπρόθεσης συνίσταται σε ασθενείς που έχουν την ικανότητα να χρησιμοποιήσουν την φτέρνα τους ως βασικό σημείο φόρτισης του σώματος. Επιτυγχάνει να καλύψει σε μεγάλο βαθμό τις λειτουργικές δυσκολίες του ακρωτηριασμένου πέλματος. Εξωτερικά κατασκευάζεται από ανθεκτικό και ελαφρύ πολυπροπυλένιο, ενώ εσωτερικά περιλαμβάνει μαλακή επένδυση αλλά και μαλακή επίστρωση από διαβητικό PORON, στις περιοχές κάτω από την φτέρνα και γύρω από το άκρο του κολοβώματος. Η επίστρωση αυτή κατανέμει ομοιόμορφα το φορτίο του σώματος σε όλο το μήκος της φτέρνας και αποτρέπει την φόρτιση του ευαίσθητου άκρου του κολοβώματος. Η σκληρή δύσκαμπτη κατασκευή της αποκαθιστεί το λειτουργικό ακρωτηριασμένο πέλμα, λειτουργώντας σαν μοχλός ώθησης του κολοβώματος προς την τελική φάση στήριξης και αποτρέποντας πελματιαίες φορτίσεις στο ευαίσθητο άκρο. Το πρόσθιο ακρωτηριασμένο μέρος του πέλματος, καλύπτεται από αφρώδες υλικό. Η εφαρμογή του θεωρείται αρκετά εύκολη, ακόμα και από αδύναμους γηριατρικούς ασθενείς, ενώ η συγκράτησή του επιτυγχάνεται με 3-4 αυτοκόλλητους ιμάντες. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι λόγω της υψομετρικής διαφοράς που δημιουργείται με το φυσιολογικό πέλμα, συνήθως προσθέτουμε ένα πάτο 5 χιλ. στο υπόδημα του φυσιολογικού πέλματος για να την καλύψουμε.
Η δεύτερη πιο διαδεδομένη και εξίσου λειτουργική λύση είναι η κατασκευή μιας πρόθεσης από ρητίνη και ανθρακονήματα. Η πρόθεση αυτή προτείνεται όταν ο ασθενής αδυνατεί να φορτίσει πολύ την φτέρνα του λόγω ευαισθησίας του κολοβώματος. Σε αυτή την περίπτωση κατασκευάζεται μια πρόθεση που επεκτείνεται μέχρι τον επιγονατιδικό τένοντα, με σκοπό να τον χρησιμοποιείσει ως βασικό σημείο φόρτισης του σώματος. Εσωτερικά περιλαμβάνει μαλακή θήκη πολυουρεθάνης που κατανέμει το φορτίο του βάρους ομοιόμορφα σε όλο το το μήκος του κολοβώματος. Η εξωτερική θήκη περιλαμβάνει παράθυρο στην οπίσθια ή στην έσω πλευρά της, που διευκολύνει την εισαγωγή της εσωτερικής θήκης με το κολόβωμα. Ένα πρόβλημα με την συγκεκριμένη κατασκευή είναι ο περιορισμός στην επιλογή προθετικού πέλματος, αφού η υπάρχουσα φτέρνα δημιουργεί υψομετρική διαφορά με το φυσιολογικό πέλμα. Σαν αποτέλεσμα πρέπει να επιλέξουμε προθετικό πέλμα με ελάχιστα χιλιοστά ύψους και να προσθέσουμε στο υπόδημα του φυσιολογικού πέλματος πάτο που αντισταθμίζει την υπάρχουσα υψομετρική διαφορά.
Σε αντίθεση με την ορθοπρόθεση και την πρόθεση ρητίνης, το πέλμα σιλικόνης δεν είναι τόσο λειτουργικό αλλά σίγουρα είναι πιο όμορφο αισθητικά. Καλύπτει εξ' ολοκλήρου το κολόβωμα, ενώ η εφαρμογή του επιτυγχάνεται πιο εύκολα χρησιμοποιώντας κάποιο λιπαντικό. Σκοπός του είναι να κατανέμει ομοιόμορφα το φορτίο του σώματος σε ολόκληρο το κολόβωμα, ενώ συγχρόνως σταθεροποιεί την φτέρνα, προσφέροντας έτσι άνεση και ισορροπία στον χρήστη. Εξωτερικά το πέλμα είναι ικανό να αντιγράψει σε πολύ μεγάλο βαθμό το χρώμα αλλά και τα χαρακτηριστικά του φυσιολογικού πέλματος.
Η επιστήμη των προθετικών περιλαμβάνει τον σχεδιασμό, την κατασκευή και την εφαρμογή τεχνητών μελών σε ασθενείς που υπέστην ακρωτηριασμό στα κάτω ή στα άνω άκρα τους. Οι πιο συνηθισμένες αιτίες ακρωτηριασμών ενός μέλους οφείλονται σε γενετικές διαταραχές, τραυματισμούς, ασθένειες των αγγείων, διαβήτη ή καρκίνο.
Τα τεχνητά μέλη κατασκευάζονται από τον προθετικό κατόπιν λήψεως γύψινου προπλάσματος από το κολόβωμα (ακρωτηριασμένο άκρο) του ασθενή και αποσκοπούν στην αποκατάσταση της λειτουργίας και της εμφάνισης που είχε το μέλος πριν ακρωτηριαστεί. Ο βαθμός επιτυχίας της αποκατάστασης αυτής επηρεάζεται από την περιοχή του ακρωτηριασμού, το μήκος του κολοβώματος, την ηλικία και την μυική δύναμη του ασθενή. Είναι ευθύνη του προθετικού να συλλέξει τις παραπάνω πληροφορίες και να κατασκευάσει ένα ανάλογο μέλος που θα καλύπτει τις ανάγκες του κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Είναι γεγονός ότι η αναπαραγωγή της ανθρώπινης λειτουργίας των κάτω και άνω άκρων είναι μια πολύ σύνθετη διαδικασία. Χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας όμως, είναι εφικτό πλέον να κατασκευάσουμε προθέσεις που αναπαράγουν σε μεγάλο βαθμό την λειτουργία των ανθρώπινων μελών και αρθρώσεων. Είναι σημαντικό όμως να τονισθεί, ότι η πιο σύνθετη και πιο εξελιγμένη τεχνολογία δεν είναι πάντοτε και η καλύτερη για όλους τους ασθενείς. Για παράδειγμα ένας αδύναμος γηριατρικός ασθενής με ακρωτηριασμό στον μηρό, θα επωφεληθεί από ένα ελαφρύ τεχνητό μέλος που του δίνει κυρίως σταθερότητα, στήριξη και δυνατότητα για βάδιση σε αργή ταχύτητα. Σε αντίθεση, ένας ενεργός και δυνατός μυικά ασθενής με τον ίδιο ακρωτηριασμό, απαιτεί ένα πιο σύνθετο και προηγμένο τεχνητό μέλος, που θα πλησιάζει στο έπακρο την φυσιολογική λειτουργία και εμφάνιση ενός μέλους και θα του δίνει την δυνατότητα να βαδίζει σε γρήγορες ταχύτητες.
Για περισσότερες και πιο αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τα τεχνητά μέλη, κάντε κλικ στις παρακάτω κατηγορίες:
Μηρου & Γονατου Ισχιου Ανω ακρων
